156 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego

Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim zrywem niepodległościowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Wybuchło 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim, a w lutym objęło również terytorium Litwy. Trwało do jesieni 1864 roku i miało charakter wojny partyzanckiej. Zakończyło się ono klęską Polaków i skutkowało zwiększeniem kontrolą Rosji nad Polską.

W wyniku osłabienia politycznego i gospodarczego po klęsce carskiej Rosji w wojnie krymskiej, Polacy zobaczyli słabość wewnętrzną swego zaborcy. W kraju zaczęto coraz mocniej demonstrować silne uczucia patriotyczne. Władze rosyjskie, widząc zagrożenie ze strony narodu, ogłosiły w 1861 stan wojenny w Warszawie. Rozpoczęły się brutalne represje oraz liczne aresztowania i deportacje polskich patriotów, co dodatkowo umocniło konspirację. Decyzja o wybuchu powstania przyspieszona została poborem do armii rosyjskiej, tzw. „branką”.

Polacy szukali wsparcia wśród krajów europejskich, takich jak Anglia, Francja czy Austria. Pomimo teoretycznego poparcia dla sprawy polskiej przez międzynarodową opinię publiczną, w rzeczywistości nie została zaoferowała żadna pomoc materialna. Niezależnie od początkowych sukcesów, czynniki takie jak przewaga militarna Rosji, źle uzbrojona armia, czy właśnie brak pomocy ze strony państw zachodnich przyczyniły się do ostatecznej klęski.

Szacuje się, że przez oddziały powstańców przewinęło się ok. 200 tysięcy osób i stoczono ponad tysiąc bitew. W walkach zabitych zostało kilkadziesiąt tysięcy osób, około tysiąca stracono, blisko 40 tysięcy powstańców zostało zesłanych na Syberię, część wyemigrowała.

Po upadku powstania zwiększyły się prześladowania narodu polskiego przez rosyjskie władze. Królestwo Polskie zostało pozbawione autonomii, a nazwę zmieniono na Kraj Nadwiślański. Konfiskowano ziemie należące do Polaków. Zamknięto polskie instytucje kulturalne i oświatowe, zlikwidowano klasztory, a miastom, które podczas powstania styczniowego czynnie pomagały powstańcom, odebrano prawa miejskie. Rozpoczął się okres intensywnej rusyfikacji.